Profilaktyka i rehabilitacja sportowa

W dzisiejszych czasach widzimy ogromny wzrost ilości osób uprawiających aktywność sportową. Od tej najprostszej, jak np. spacery czy nordic walking, po bardziej wymagające dyscypliny sportowe, takie jak wspinaczka, triathlon, crossfit itp. Szczególnie przy uprawianiu tego typu aktywności, niezwykle ważna jest profilaktyka kontuzji. 

Różne formy aktywności a kontuzje

Ponieważ sami jesteśmy aktywni sportowo, widzimy jak wiele pracy należy wykonać, aby osiągać zamierzone cele. To przekłada się na zwiększenie świadomości na temat tego, jak ważna jest profilaktyka. Istotna jest także szybka diagnostyka i rehabilitacja, gdy dojdzie do jakiejkolwiek (nawet drobnej) kontuzji. Często podczas własnych treningów biegowych oraz licznych imprez sportowych, w których bierzemy udział, staramy się propagować aktywność ruchową. Zwracamy przy tym ogromną uwagę na odpowiednie wykonywanie określonych czynności ruchowych i profilaktykę w postaci np. rozgrzewki i odpowiedniego rozciągania.

Do naszych placówek trafiają przede wszystkim osoby uprawiające biegi i wspinanie. Coraz częściej spotykamy się także z trathlonistami. W celu zapewnienia im odpowiedniej opieki zwiększyliśmy wachlarz usług. Ma on zapewnić kompleksowe leczenie i rehabilitację, tak aby ruch był przyjemnością na każdym etapie przygody ze sportem.

Profilaktyka urazów jako cel rehabilitacji

Cel rehabilitacji sportowej to profilaktyka urazów, diagnostyka, leczenie i rehabilitacja. Oprócz tego, poprawa wyników sportowych poprzez odpowiednio dopasowany indywidualny trening, odpowiednie odżywianie, a także dbanie o ogólną sprawność fizyczną. Nie tylko sprawność w danej dyscyplinie sportowej.

Najważniejszą częścią rehabilitacji sportowej jest spojrzenie całościowe (holistyczne) na organizm. Lokalne spojrzenie na dany problem umożliwia wprawdzie krótkoterminową poprawę, jednak ostatecznie może prowadzić do poważniejszych kontuzji w przyszłości.  Takim przykładem może być biegacz zgłaszający ból goleni, u którego rozpoznano złamanie przeciążeniowe kości piszczelowej, leczony poprzez unieruchomienie do czasu ustąpienia dolegliwości bólowych. Może to być także triathlonista z objawami nadmiernego zmęczenia i słabymi wynikami, któremu zalecono odpoczynek. Stan tych osób poprawi się w kontekście krótkoterminowym i za jakiś czas będą mogli z powrotem powrócić do uprawiania sportu. Jednak następna kontuzja może pojawić się znacznie szybciej i być bardziej skomplikowana.

Znaczenie przyczyny kontuzji w ich profilaktyce

Fizjoterapeuta zawsze powinien zadać pytanie: „dlaczego pojawił się dany uraz i z jakiego powodu wystąpiła dysfunkcja?”. Czasem przyczyna może być całkiem oczywista i bezpośrednia. Może to być na przykład zwiększenie obciążeń treningowych i przeciążenie aparatu ruchu. Jednak w innych przypadkach powód może być bardziej skomplikowany i wieloczynnikowy, jak na przykład słabe mięśnie głębokie. W dłuższym czasie prowadzi to do przeciążeń aparatu ruchu. Należy pamiętać, że rehabilitacja nie powinna ograniczać się jedynie do leczenia skutków urazu – istotna jest także profilaktyka, czyli przeciwdziałanie urazom. Dotyczy to wszystkich osób uprawiających sport, a w szczególności dzieci i młodzieży. Bardzo ważnym elementem profilaktyki kontuzji jest stała współpraca „sportowca”, fizjoterapeuty, lekarza, dietetyka i trenera w celu indywidualnego dostosowania treningu do potrzeb i możliwości danej osoby.

Największym wyzwaniem rehabilitacji sportowej jest prawidłowe rozpoznanie i skorygowanie przyczyn prowadzących do urazu czy choroby. Najczęstszymi przyczynami są: nieprawidłowa technika ruchu, nieprawidłowe obuwie, zmiana ilości lub jakości treningów. W każdym przypadku na problem trzeba spojrzeć z większej perspektywy, czyli zdiagnozować nie tylko problem, ale także jego przyczynę.

Urazy ostre i przewlekłe

Regularna aktywność fizyczna to czynnik warunkujący zdrowie, lecz jak dobrze wiemy niesie ona także ryzyko w postaci urazów. Urazy takie, w zależności od mechanizmu ich powstania oraz objawów początkowych, można podzielić na dwie grupy. Są to dysfunkcje o charakterze ostrym lub przeciążeniowym (przewlekłym). Do urazów ostrych zaliczamy między innymi: złamanie, zwichnięcie, stłuczenie, naciągnięcie/zerwanie. Do przeciążeniowych urazów zaliczamy np.: złamanie przeciążeniowe, zapalenie kości, zapalenie okostnej, chondropatia, zapalenie błony maziowej, zapalenie pochewki ścięgnistej, zapalenie kaletki, itp. Z obu z tych grup pierwsza jest dość oczywista w diagnostyce, bo najczęściej powoduje ją czynnik zewnętrzny, np. upadek, zderzenie z innym zawodnikiem. Natomiast druga wymaga dużo więcej pracy ze strony fizjoterapeuty. Oprócz diagnozy i leczenia, musi on odnaleźć przyczynę dlaczego do takiego urazu doszło.

Leczenie urazów przeciążeniowych polega na zmniejszeniu obciążeń podczas treningów lub całkowitym zaprzestaniu treningu. Ważne by robić to przy jednoczesnym utrzymywaniu aktywności pod okiem fizjoterapeuty. Warto włączyć także różne formy terapii manualnej, fizykoterapii oraz leki z grupy niesterydowych przeciwzapalnych (NLPZ).

Profilaktyka kontuzji

Z punktu widzenia fizjoterapeuty najważniejsza jest profilaktyka, o której bardzo często osoby uprawiające sport zapominają. Jeżeli chcemy zadbać o zdrowie, podstawą są nie tylko prawidłowo dobrane ćwiczenia rozciągające. Przed każdym treningiem należy pamiętać także o prawidłowo poprowadzonej rozgrzewce.  W naszych centrach stawiamy bardzo duży nacisk na w/w aspekty jak i na budowanie stabilizacji centralnej tzw. core stability.

Kontrola mięśniowa jest niezbędna do utrzymania naszej pionowej postawy ciała. Jest to najważniejszy fundament w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu. Mięśnie stabilizujące muszą być w stanie pracować przy różnym poziomie obciążenia. Dlatego potrzebują ćwiczeń na wyższym poziomie wytrzymałości w różnych pozycjach, dynamicznie i statycznie. Najkorzystniej jest rozpoczynać od ćwiczeń wykonywanych powoli, kontrolując ruch. Następnie można utrudniać je poprzez przyspieszenie i skomplikowanie wzorców ruchowych. Wpłynie to na poprawę synchronizacji pracy mięśni i ich umiejętność szybkiej i adekwatnej odpowiedzi na bodziec. Jeśli mięśnie głębokie naszego tułowia są silne, stanowią też solidną, stabilną podstawę dla ruchu kończynami. Powinny one być aktywne podczas każdego ruchu.

Rola mięśni głębokich

Wewnętrzne, najgłębsze warstwy mięśni miednicy, kręgosłupa, grzbietu, brzucha i przepona powinny poprzez swoją pracę wpływać na ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej. Zwiększa to stabilizację tułowia i dzięki temu stanowi solidną podstawę dla pracy nóg i ramion podczas ich ruchu. Taka stabilizacja pozwala na generowanie większej siły, odporności na rozciąganie i energii. Dzięki temu, ruch staje się bardziej efektywny i mocny. Mięśnie głębokie stabilizują też stawy biodrowe i ramienne utrzymując je we właściwym położeniu. Wpływa to na prawidłowe ułożenie stawów dystalnych (łokciowego, nadgarstkowego, kolanowego i skokowego). Dlatego wzmacnianie mięśni głębokich jest tak ważne w przeciwdziałaniu urazom jak i w rehabilitacji większości urazów. Poza tym ćwiczenia mięśni głębokich idealnie nadają się do zastosowania jako rozgrzewka, ponieważ później, podczas treningu, łatwiej się aktywują.

Wiele wskazuje na to, że rehabilitacja sportowa będzie się dynamicznie rozwijać. Dzieje się to ze względu na coraz większe zainteresowanie różnymi formami ruchu (szczególnie tymi bardziej wymagającymi). Zdecydowany wpływ na taki bieg wydarzeń ma także szeroki zakres problemów stawianych przed fizjoterapeutami, lekarzami i dietetykami. Pamiętajcie o tym przy kolejnych treningach.