W większości przypadków kiedy słyszymy o takich dolegliwościach jak ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa promieniujący do kończyny dolnej na myśl przychodzi nam od razu rwa kulszowa. Zakładamy, że jej przyczyną jest głównie ucisk nerwu kulszowego przez dyskopatię lub stany zapalne w okolicy nerwów rdzeniowych go tworzących (czyli w dolnej części pleców). Istnieje jednak możliwość drażnienia tych struktur na poziomie innym niż kręgosłup i właśnie w tym miejscu należy zwrócić uwagę na mięsień gruszkowaty znajdujący się w naszym pośladku. Skutkiem jego nieprawidłowej pracy może być zespół mięśnia gruszkowatego lub też rwy gruszkowatej.
Mięsień gruszkowaty
Mięsień gruszkowaty rozpoczyna się na miednicznej części kości krzyżowej. Biegnie skośnie w dół do krętarza większego kości udowej gdzie ma swój koniec. Elementem istotnym w kwestii omawianych w tym artykule dolegliwości jest jego przebieg w bezpośrednim sąsiedztwie nerwu kulszowego. Dlaczego? Ponieważ przebiega on pod nim, a u 15% populacji dosłownie przebija ten mięsień. Prawidłowo funkcjonujący mięsień odpowiada za rotację zewnętrzną w stawie biodrowym, a powyżej 70 stopni zgięcia w tym stawie za rotację wewnętrzną. Poza tym bierze on czynny udział w odwodzeniu i prostowaniu stawu biodrowego. To od razu nakierowuje nas na potencjalną przyczynę jego osłabienia – długotrwałą pozycję siedzącą.
Zespół mięśnia gruszkowatego
Zespół mięśnia gruszkowatego najczęściej objawia się bólem w pośladku promieniującym do bocznej powierzchni uda, podudzia, a czasem nawet stopy. W przeciwieństwie do rwy kulszowej ból odcinka lędźwiowego jest rzadko odczuwalny. Nasila się on podczas chodzenia oraz pochylania do przodu przy wyprostowanych kończynach dolnych. Długotrwały, nieleczony problem może prowadzić do odruchowego zaniku mięśni pośladkowych. To z kolei prowadzi do dysbalansu mięśniowego oraz skrócenia struktur mięśniowych. Zaburzenie stabilizacji miednicy skutkuje często nadmiernym napięciem mięśni prostowników kręgosłupa lędźwiowego przyczyniającym się do pogłębienia odczuwalnego dyskomfortu i dolegliwości bólowych.
Przyczyna zespołu mięśnia gruszkowatego
Przyczyną problemu może być nie tylko wspomniany przebieg nerwu kulszowego bezpośrednio przez mięsień co wpływa na zwiększenie ryzyka jego włókien. Powodują go także zmiany przeciążeniowe. Wynikają z siedzącego trybu życia, nieprawidłowej techniki wykonywania ćwiczeń, urazów pośladka lub biodra oraz nagły wzrost masy ciała. Potocznie zespół ten nazywany jest również „portfelem kulszowym”. Portfel, zazwyczaj noszony w tylnej kieszeni spodni, może uciskać mięśnie pośladkowe oraz nerw kulszowy podczas siedzenia.
Zespół mięśnia gruszkowatego – diagnostyka
Diagnostykę pod kątem dolegliwości na przebiegu nerwu kulszowego rozpoczynamy od dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego. Palpacji, oceny siły mięśniowej oraz oceny zakresów ruchomości w stawie. Dodatkowo w razie potrzeby warto uzupełnić diagnostykę o badanie obrazowe: rezonans magnetyczny, USG mięśnia gruszkowatego lub RTG. Następnie na podstawie wyników planujemy proces rehabilitacji. Ten opiera się głównie na terapii manualnej oraz ćwiczeniach nakierowanych na rozluźnienie oraz przywrócenie prawidłowej funkcji mięśnia.
mgr Filip Kwak
Centrum Rehabilitacji Body Balance
